Chipset, və ya çip dəsti, kompüterin ana platasında yerləşən və bütün əsas komponentlərin bir-biri ilə necə əlaqə qurduğunu, necə işlədiyini tənzimləyən mühüm mikrosxemlər toplusudur. Chipset, kompüterin mərkəzi sinir sistemi kimi çıxış edir və CPU (prosessor), RAM (operativ yaddaş), GPU (qrafik kartı), SSD/HDD (yaddaş qurğuları), USB portları, şəbəkə adapterləri və digər cihazlar arasında məlumat axınını və koordinasiyanı təmin edir.

Chipset kompüterin funksionallığını, dəstəklədiyi texnologiyaları və ümumi performans imkanlarını müəyyən edir. Hər bir anakart müəyyən bir chipsetlə gəlir və bu, həmin anakartın hansı prosessorları və yaddaş texnologiyalarını dəstəklədiyini, nə qədər port və genişləndirmə imkanına sahib olduğunu müəyyənləşdirir.

Chipset nə üçün vacibdir?

Chipset kompüterdə aşağıdakı əsas funksiyaları yerinə yetirir:

1. Əlaqə və koordinasiya:
2. Prosessor ilə digər avadanlıqlar (RAM, GPU, disk sürücüləri və s.) arasında məlumat ötürülməsini təşkil edir.
3. Uyğunluğun müəyyənləşdirilməsi:
4. Anakartın hansı növ prosessorları, yaddaş növlərini, sürətləri və cihazları dəstəklədiyini müəyyənləşdirir.
5. Zəngin interfeys dəstəyi:
6. Chipset sayəsində kompüterdə SATA, NVMe, USB 3.2, PCIe, Thunderbolt kimi müasir texnologiyaların dəstəyi mümkün olur.
7. Genişləndirmə və əlavə imkanlar:
8. Anakartda neçə ədəd RAM yuvası, neçə ədəd PCIe slotu və ya hansı səviyyədə overclock (təzyiq altında işləmə) dəstəklənir — bunların hamısı chipset tərəfindən idarə olunur.

Chipset-in tarixi bölməsi: Northbridge və Southbridge

Əvvəllər chipset iki əsas hissədən ibarət idi:

• Northbridge (Şimal körpüsü): Prosessor, RAM və qrafik kartı kimi yüksək sürətli komponentlərlə əlaqəni təmin edirdi.
• Southbridge (Cənub körpüsü): Daha yavaş işləyən cihazlarla (USB, SATA, audio və s.) əlaqəni idarə edirdi.

Bu bölmə artıq müasir sistemlərdə yoxdur. İndi bir çox bu funksiyalar birbaşa CPU-nun özünə inteqrasiya olunmuşdur, və yalnız tək çipli "platforma nəzarətçisi" (Platform Controller Hub — PCH) formasında təqdim olunur.

Chipset markaları və modelləri

Ən çox istifadə olunan chipset istehsalçıları:

• Intel: H610, B660, Z690, Z790 və s.
• AMD: A520, B550, X570 və s.

Məsələn, "Intel Z790" chipseti — daha yüksək performans, sürətli RAM, geniş PCIe zolaqları və overclock imkanları təqdim edir. Eyni zamanda "Intel H610" daha sadə və gündəlik istifadə üçün nəzərdə tutulub.

Nəticə

Chipset, kompüterin bütün hissələrinin koordinasiyalı və düzgün işləməsini təmin edən əsas idarəedici mərkəzdir. Onun vasitəsilə sistemin hansı avadanlıqları dəstəklədiyi, nə qədər performans verə biləcəyi və gələcəkdə hansı yenilikləri dəstəkləyə biləcəyi müəyyən olunur. Kompüter alarkən yalnız prosessora deyil, chipset-ə də diqqət yetirmək, sistemin gələcək inkişaf imkanlarını müəyyən etmək üçün çox vacibdir.