CAP Teoreması — paylanmış sistemlərdə və verilənlər bazalarında mühüm anlayışdır və sistem dizaynında qarşılaşılan məhdudiyyətləri ifadə edir. «CAP» hərfi üç əsas xüsusiyyəti təmsil edir:
- Consistency (Uyğunluq / Səlislik)
- Availability (Mövcudluq / Əlçatanlıq)
- Partition Tolerance (Şəbəkə bölünməsinə dözümlülük)
Hər bir xüsusiyyət nə deməkdir?
- Consistency (Uyğunluq)
- Sistemin bütün hissələri eyni anda eyni məlumatları görür. Hər sorğu ən son yazılan məlumatı qaytarır və sistem həmişə uyğun vəziyyətdə olur.
- Availability (Mövcudluq)
- Sistem daxil olan hər sorğuya cavab verir (uğurlu və ya səhv), lakin cavab həmişə ən son məlumatı əks etdirməyə bilər. Sistem fasiləsiz işləyir.
- Partition Tolerance (Şəbəkə bölünməsinə dözümlülük)
- Sistem şəbəkədə qismən kəsilmələr (partition) olsa belə işləməyə davam edir və düzgün fəaliyyət göstərir.
CAP Teoremasının əsas ideyası:
Paylanmış sistemdə eyni anda bu üç xüsusiyyətin hamısını tam təmin etmək mümkün deyil. Şəbəkə bölünməsi (partition) baş verdikdə, sistem ya uyğunluğu (consistency), ya da mövcudluğu (availability) qurban verməlidir.
Seçim nümunələri:
- CP (Consistency + Partition Tolerance): Sistem həmişə uyğun məlumat göstərir, amma bəzi vaxtlarda cavab verməyə bilər.
- AP (Availability + Partition Tolerance): Sistem həmişə cavab verir, amma məlumatlar müvəqqəti uyğunsuz ola bilər.
- CA (Consistency + Availability): Sistem uyğun və cavab verir, amma şəbəkə bölünmələrinə dözümlü deyil (praktikada az yayılmışdır).
Niyə bu vacibdir?
CAP Teoreması paylanmış sistemlərin dizaynında kompromisləri göstərir və hansı xüsusiyyətlərin önəmli olduğunu seçməyə kömək edir. Bu, xüsusilə bulud xidmətləri, böyük verilənlər bazaları və yüksək mövcudluq tələb edən sistemlər üçün vacibdir.