Süni Ümumi İntellekt (Artificial General Intelligence, AGI) – süni intellekt sahəsində nəzərdə tutulan ən yüksək mərhələlərdən biridir və insanların intellektual qabiliyyətlərini tam şəkildə təqlid edə bilən, müxtəlif sahələrdə öyrənmək, düşünmək, problemləri həll etmək və adaptasiya olmaq bacarığına sahib olan hipotetik süni sistemlərə aid edilir.

Fərqli olaraq, hazırda mövcud olan süni intellekt sistemləri (ANI – Artificial Narrow Intelligence) yalnız konkret sahələrdə ixtisaslaşmışdır. Məsələn, üz tanıma, mətn tərcüməsi, şahmat oynamaq və ya tövsiyə sistemləri dar bir funksiyanı icra edir. Onlar öz biliklərini başqa sahələrə tətbiq edə bilmir. AGI isə insan kimi çoxşaxəli düşünmə qabiliyyətinə sahib olacaq – müxtəlif sahələrdə öyrənə biləcək, məntiqi nəticələr çıxara biləcək və tamamilə yeni vəziyyətlərdə yaradıcı həllər tapa biləcək.

AGI-nin əsas xüsusiyyətləri:

• Öyrənmə qabiliyyəti: İnsan kimi müxtəlif təcrübələrdən öyrənmək və bilikləri yeni sahələrə tətbiq etmək bacarığı.
• Adaptasiya: Gözlənilməz və dəyişkən mühitlərdə düzgün qərarlar qəbul etmək.
• Ümumi düşünmə: Yalnız bir funksiyanı deyil, müxtəlif sahələrdə analitik, məntiqi və yaradıcı düşüncə nümayiş etdirmək.
• Şüur və özünü dərk etmə: Teorik baxımdan AGI yalnız məlumatları emal etməklə kifayətlənməyib, həm də “şüurlu davranış” göstərə bilər.

Potensial tətbiq sahələri:

• Elm və texnologiyada yeni kəşflər etmək.
• Səhiyyədə daha dəqiq diaqnozlar və fərdi müalicə planları hazırlamaq.
• Sosial problemlərin həllində yaradıcı yanaşmalar tətbiq etmək.
• Robototexnika və avtonom sistemləri daha ağıllı və çevik etmək.

Çətinliklər və müzakirələr:

AGI-nin yaradılması ilə bağlı bir çox texniki, etik və sosial suallar mövcuddur. Onlardan bəziləri:

• İnsan təhlükəsizliyi – AGI insan dəyərlərinə uyğun şəkildə proqramlaşdırılmalıdır.
• İş yerlərinin dəyişməsi – AGI bir çox sahələrdə insan əməyini əvəz edə bilər.
• Etik və hüquqi məsələlər – AGI-nin qərarlarının məsuliyyəti kimdə olacaq?
• Nəzarət və idarəetmə – AGI çox güclü bir sistem olduğundan, onun idarəolunmaz hala gəlməsinin qarşısını almaq vacibdir.

Nəticə:

Süni Ümumi İntellekt (AGI) süni intellekt tədqiqatlarının son məqsədlərindən biridir. Bu texnologiya həyata keçirildiyi halda, insanların intellektual səviyyəsinə bərabər və ya ondan üstün düşüncə qabiliyyətinə sahib maşınların yaranmasına gətirib çıxara bilər. Hazırda AGI nəzəriyyə və elmi araşdırmalar səviyyəsindədir, lakin onun gələcəkdə həyata keçirilməsi insanlıq üçün həm böyük imkanlar, həm də ciddi risklər yarada bilər.