Təbii Dil Emalı və ya qısa olaraq NLP (Natural Language Processing — kompüterlərin insan dilini (danışıq və yazılı formalarını) başa düşməsi, analiz etməsi və cavab verməsi üçün istifadə olunan bir süni intellekt sahəsidir. Bu texnologiya kompüterlərin Azərbaycan dili, rus dili, ingilis dili və digər təbii dillərlə işləməsinə imkan verir.

Yəni, kompüterlər yalnız kodla və ya riyazi dillə yox, bizim gündəlik danışdığımız dildə də işləyə və cavab verə bilirlər. Bu isə onları insanlar üçün daha istifadəçi-dostu edir.

NLP necə işləyir?

NLP sistemləri insan dilini anlamaq üçün bir neçə mərhələdən keçir:

1. Mətnin və ya nitqin tanınması (Speech/Text Recognition): Səs və ya mətn kompüterə ötürülür.
2. Sintaktik analiz (Syntax Analysis): Cümlənin quruluşu yoxlanılır. Məsələn, sözlərin hansı hissə olduğunu müəyyən edir (isim, feil, sifət və s.).
3. Semantik analiz (Meaning Analysis): Cümlənin mənası başa düşülməyə çalışılır.
4. Cavab və ya nəticə yaradılır: Məlumatlara əsaslanaraq sistem düzgün cavab hazırlayır və onu təqdim edir.

Bu mərhələlər sayəsində kompüterlər suallara cavab verir, avtomatik tərcümə edir, e-poçtları təsnifləşdirir və s.

NLP harada istifadə olunur?

• Chatbotlar və virtual köməkçilər (məsələn, Siri, Alexa, Google Assistant)
• Avtomatik tərcümə sistemləri (Google Translate, DeepL)
• Səsdən mətnə çevirmə (səsli mesajların yazıya çevrilməsi)
• Spam e-poçtların aşkar olunması
• Açar sözlərlə axtarış sistemləri
• Avtomatik cavab yazma sistemləri (məsələn, e-poçt cavabları)

NLP niyə vacibdir?

NLP insanların və kompüterlərin bir-birini başa düşməsi üçün körpü rolunu oynayır. Bu texnologiya sayəsində insanlar texnologiyadan öz dillərində istifadə edə bilir və bu, texnologiyanın əlçatanlığını artırır.

Məsələn, bir uşaq səsli komanda verərək kompüterdən hava proqnozunu soruşa bilər və cavab ala bilər. Bu, artıq kod bilməyə ehtiyac olmadan texnologiyadan istifadə etmək imkanı yaradır.