Şərt operatorları proqramlaşdırmada verilmiş şərtlərin doğruluğuna əsaslanaraq müxtəlif əməliyyatların yerinə yetirilməsini təmin edən məntiqi strukturlardır. Python dilində bu məqsədlə if, elif (else if) və else açar sözləri istifadə olunur. Bu operatorlar proqramın işini müəyyən şəraitə uyğunlaşdırmağa kömək edir və proqramçının qərar verməsinə imkan tanıyır.

Məsələn, bir proqramda istifadəçinin yaşı müəyyən bir qiymətdən yüksək və ya bərabər olduqda ona sistemə giriş icazəsi verilə bilər. Əks halda, başqa bir əməliyyat (məsələn, xəbərdarlıq göstərilməsi) həyata keçirilir. Bu şəkildə, şərt operatorları proqramın real dünyadakı qərar vermə proseslərini təqlid etməsinə kömək edir.

Python-da şərt operatorlarının istifadəsi:

if operatoru, verilən şərtin doğru olub-olmamasını yoxlayır. Əgər şərt doğru (True) olarsa, həmin şərtə aid olan kod hissəsi icra olunur. else operatoru isə şərt yanlış (False) olduqda icra olunacaq kodu göstərir. elif isə çoxsaylı şərtlərin yoxlanmasını təmin edir.

Məsələn:

İstifadəçinin yaşını qiymətləndirən sadə bir proqram nümunəsi:

age = 20

if age >= 18:

print("Sistəmə giriş icazəniz var.")

else:

print("Təəssüf ki, icazə yoxdur.")

Bu proqramda, age >= 18 şərti yoxlanılır. Əgər istifadəçinin yaşı 18 və ya daha böyükdürsə, "Sistəmə giriş icazəniz var." mesajı ekrana yazılacaq. Əks halda, "Təəssüf ki, icazə yoxdur." mesajı göstəriləcək.

Daha mürəkkəb nümunə:

Daha mürəkkəb şərt operatoru nümunəsi isə elif istifadə etməklə bir neçə şərt yoxlamaqdır. Məsələn, istifadəçinin yaşına görə müxtəlif cavablar vermək:

age = 20

if age >= 65:

print("Təqaüdçüsünüz, xüsusi endirimləriniz var!")

elif age >= 18:

print("Sistəmə giriş icazəniz var.")

else:

print("Təəssüf ki, yaşınız buna uyğun deyil.")

Bu nümunədə:

• Əgər yaş 65 və ya daha böyükdürsə, "Pensionersiniz, xüsusi endirimləriniz var!" mesajı göstəriləcək.
• Əgər yaş 18 və ya daha böyükdürsə, amma 65-dən kiçikdirsə, "Sistəmə giriş icazəniz var." mesajı yazılacaq.
• Əks halda, yəni yaş 18-dən kiçikdirsə, "Təəssüf ki, yaşınız buna uyğun deyil." mesajı göstəriləcək.

Şərt operatorlarının döngülərlə birləşməsi:

Şərt operatorları, döngülərlə (loops) birlikdə istifadə olunduqda, daha mürəkkəb məntiq qurmaq mümkündür. Məsələn, müəyyən şərtlərə uyğun məlumatları seçmək və ya proqramın axarını interaktiv etmək mümkündür.

Aşağıdakı nümunədə, bir siyahıda yalnız müəyyən kriteriyalara uyğun olan elementləri tapmaq üçün if və for dövrü istifadə olunur:

numbers = [1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10]

for number in numbers:

if number % 2 == 0:

print(f"{number} - Cüt ədəddir.")

else:

print(f"{number} - Tək ədəddir.")

Bu proqramda:

• for dövrü vasitəsilə siyahıdakı hər bir ədəd yoxlanılır.
• if number % 2 == 0: şərti ilə ədədlərin cüt və ya tək olduğunu təyin edir.
• Hər bir ədədin cüt və ya tək olduğunu ekrana yazdırır.

Nəticə:

Şərt operatorları proqramlarda qərar vermə və məntiqi strukturlar qurmaq üçün əvəzsiz vasitədir. Onlar proqramın axarını istifadəçinin qarşısına çıxan vəziyyətlərə uyğunlaşdırmağa kömək edir. Döngülərlə birləşdirildikdə isə şərt operatorları daha mürəkkəb və dinamik proqramlar yaratmağa imkan verir.