Virtual Maşın (VM) — kompüterin (və ya serverin) daxilində başqa bir “süni” kompüter kimi işləyən proqram təminatıdır. Yəni, VM real (fiziki) kompüterin resurslarını istifadə edərək, içəridə ayrıca bir kompüter mühiti yaradır. Bu mühitdə ayrıca bir əməliyyat sistemi quraşdırıla bilər və o, real kompüter kimi işləyir.

Sadə dillə desək, sənin kompüterində "kompüter içində kompüter" yaranır və sən bu iç kompüterdə ayrıca əməliyyat sistemi, proqramlar, fayllar və s. istifadə edə bilirsən — sanki ikinci bir kompüter işləyir.

Virtual Maşın necə işləyir?

Virtual maşınlar, fiziki kompüterin resurslarını (prosessor, RAM, disk və s.) bölüşdürən və idarə edən xüsusi proqramlar vasitəsilə yaradılır. Bu proqramlara hipervizor (hypervisor) deyilir. İki əsas hipervizor növü var:

1. Type 1 (bare-metal) – birbaşa fiziki kompüterin üzərində işləyir. (Məs: VMware ESXi)
2. Type 2 (hosted) – adi əməliyyat sisteminin üzərində işləyir. (Məs: VirtualBox, VMware Workstation)

Virtual maşın işlədikdə, hipervizor fiziki resursları bu süni sistemə yönəldir və o, real kompüter kimi işləməyə başlayır.

Virtual maşın nə üçün istifadə olunur?

1. Test və Təcrübə məqsədləri üçün

Yeni proqramları sınamaq və ya təcrübə aparmaq üçün əsl kompüteri riskə atmadan virtual mühit yaradıla bilər. Əgər proqram ziyanlıdırsa və ya sistem pozulursa, sadəcə virtual maşını silmək kifayətdir.

2. Birdən çox əməliyyat sistemi istifadə etmək üçün

Bir kompüterdə həm Windows, həm Linux, həm də digər əməliyyat sistemlərini işlətmək mümkündür. Məsələn, əsas sistemin Windows olduğu kompüterdə əlavə olaraq Ubuntu virtual maşını ilə istifadə edilə bilər.

3. İnformasiya təhlükəsizliyi və sandbox testləri üçün

VM-lər zərərli proqramları təcrid olunmuş şəkildə sınamaq və analiz etmək üçün ideal alətdir. Çünki bu mühit əsas sistemdən ayrıdır və viruslar oraya təsir edə bilməz.

4. Server və şəbəkə infrastrukturunun təqlidi üçün

Şirkətlərdə və tədris mərkəzlərində bir neçə serverin necə işlədiyini test etmək üçün birdən çox VM qurularaq simulyasiya aparılır.

5. Əlavə sistemlərə ehtiyac olmadan kurslar və təlimlər üçün

Müəllimlər və təlimçilər eyni kompüterdə müxtəlif VM-lər quraraq tələbələrə fərqli əməliyyat sistemlərini göstərmək, tədris etmək imkanı əldə edirlər.

Virtual maşının üstünlükləri

• Eyni cihazda çoxsaylı sistemləri işlətmək imkanı
• Təhlükəsiz test mühiti yaratmaq
• Resursların səmərəli bölüşdürülməsi
• Virtual sistemləri ehtiyac olduqda asanlıqla silmək, klonlamaq və ehtiyat nüsxəsini çıxarmaq

Virtual maşının məhdudiyyətləri

• Daha çox RAM və prosessor tələb edir – zəif kompüterlərdə sistem yavaş işləyə bilər
• Fiziki sistemdən daha yavaşdır – çünki resurslar bölünür
• Qrafik və oyun performansı aşağı ola bilər

Real həyatdan nümunə

Təsəvvür et ki, sənin Windows sistemli noutbukun var. Amma sən Linux əməliyyat sistemini də öyrənmək istəyirsən. Bunun üçün əlavə kompüter almağa ehtiyac yoxdur. Sadəcə VirtualBox proqramını qurursan, içində Ubuntu Linux sistemini quraşdırırsan və həm dərslərini, həm də testlərini bu mühitdə sərbəst şəkildə aparırsan.

Nəticə:

Virtual maşın texnologiyası bu gün həm fərdi istifadəçilər, həm də böyük şirkətlər və universitetlər üçün vacib vasitəyə çevrilib. O, təhlükəsiz, çevik, çoxfunksiyalı və ekonomik bir yanaşma təqdim edir. Gələcəyin bulud texnologiyası, DevOps, və kibertəhlükəsizlik sahələrinin də əsas sütunlarından biridir.