Compress (sıxlaşdırma) — məlumatların və ya faylların ölçüsünü kiçiltmək üçün istifadə olunan bir prosesdir. Bu proses, məlumatların daha az yer tutmasını təmin etmək üçün faylın strukturu və ya məzmunu üzərində müəyyən dəyişikliklər etməyi əhatə edir. Sıxlaşdırma, əsasən, məlumatın təkrarlanan hissələrini azaltmaq və faylların daha az yer tutması üçün müxtəlif alqoritmlərdən istifadə etməklə həyata keçirilir. Sıxlaşdırma, həm də ötürmə sürətini artırmaq, yaddaşda yer azad etmək və daha sürətli məlumat ötürülməsini təmin etmək məqsədini güdür.
Sıxlaşdırma prosesi faylları daha kiçik ölçülərə endirərək, onları daha rahat saxlamağa və ötürməyə imkan verir. Məsələn, bir çox fayl formatı, o cümlədən mətn, şəkil, video və audio faylları sıxlaşdırmaq mümkündür. Faylların sıxlaşdırılması həm də internet üzərindən fayl göndərərkən, yükləmə və ya endirmə müddətini qısa etdirə bilər.
Sıxlaşdırmanın növləri:
- İtkili sıxlaşdırma (Lossy Compression): Bu metodda, fayl sıxlaşdırılırkən bəzi məlumatlar itirilir. Bu metod daha çox şəkil, video və səs fayllarında istifadə olunur. Məsələn, JPEG şəkil formatı və MP3 audio formatı itkili sıxlaşdırmanın nümunələridir. Bu metod fayl ölçüsünü çox azaldır, lakin bəzən keyfiyyətin bir qədər düşməsi ilə nəticələnə bilər.
- İtkisiz sıxlaşdırma (Lossless Compression): Bu metodda faylın məlumatları sıxlaşdırılarkən heç bir məlumat itirilmir. Yəni, sıxlaşdırılmış fayl orijinal vəziyyətinə tam olaraq bərpa edilə bilər. ZIP və PNG fayl formatları itkisiz sıxlaşdırmaya misal ola bilər. Bu metod daha çox mətn sənədləri və proqram təminatında istifadə olunur.
Sıxlaşdırmanın faydaları:
- Yaddaşın qənaət edilməsi: Sıxlaşdırılmış fayllar daha az yer tutduğuna görə, saxlama sahəsindən daha səmərəli istifadə olunur.
- Ötürmə sürətinin artırılması: Sıxlaşdırılmış faylların ölçüsü kiçildiyinə görə, bu faylların şəbəkə üzərindən göndərilməsi və ya alınması daha sürətli olur.
- Məlumatın qorunması: Sıxlaşdırma metodlarından istifadə edərək, məlumatın daha yaxşı qorunmasını və müxtəlif cihazlarda rahat bir şəkildə istifadə edilməsini təmin etmək mümkündür.
Sıxlaşdırma alqoritmləri:
Müxtəlif sıxlaşdırma alqoritmləri mövcuddur, bəziləri ümumi məqsədli fayl sıxlaşdırma üçün, bəziləri isə spesifik məlumat növləri üçün daha uyğun ola bilər. Bəzi məşhur sıxlaşdırma alqoritmlərinə bunlar daxildir:
- ZIP: Bu, ən çox istifadə edilən itkisiz sıxlaşdırma formatıdır.
- RAR: Daha inkişaf etmiş sıxlaşdırma texnologiyasına sahibdir və çox böyük faylları sıxlaşdırmaq üçün istifadə olunur.
- GZIP: Xüsusilə veb serverlərində istifadə edilir və internet üzərindən məlumat ötürülməsini sürətləndirir.
- LZ77 və LZ78: Bu alqoritmlər məlumat sıxlaşdırma üçün erkən alqoritmlərdən biridir və xüsusilə texnologiya sahəsində geniş istifadə olunur.
Sıxlaşdırma, hər zaman daha yaxşı saxlama və ötürmə performansı əldə etmək məqsədi ilə mühüm bir alətdir. Həm şəxsi istifadəçilər, həm də böyük müəssisələr məlumat sıxlaşdırma texnologiyalarından faydalanırlar.