Subnet Mask — kompüter şəbəkələrində istifadə olunan xüsusi bir 32-bitlik ədəddir (IPv4 şəbəkələrində), hansı ki, IP ünvanını şəbəkə hissəsi və host (istifadəçi) hissəsi olaraq ayırmağa imkan verir. Bu, şəbəkənin daxilində alt şəbəkələrin (subnetlərin) yaradılması və idarə olunması üçün əsas vasitədir.

Subnet Mask necə işləyir?

Bir IP ünvanı (məsələn, 192.168.1.10) iki əsas hissədən ibarətdir:

• Şəbəkə hissəsi: Bu hissə şəbəkəni müəyyən edir və şəbəkəyə aid bütün cihazların eyni bu hissəsi paylaşılır.
• Host hissəsi: Şəbəkə daxilindəki fərdi cihazları (kompüter, printer, server və s.) tanıdır.

Subnet Mask, adətən 255 və 0-lardan ibarət 32-bitlik ədəddir və IP ünvanı ilə bit səviyyəsində AND əməliyyatı aparılaraq şəbəkə və host hissəsi ayrılır.

Məsələn:

| IP Ünvanı  | 192.168.1.10 | 11000000.10101000.00000001.00001010 (bitlərlə) |

| ----------- | ------------- | ---------------------------------------------- |

| Subnet Mask | 255.255.255.0 | 11111111.11111111.11111111.00000000 (bitlərlə) |

Burada subnet mask “255.255.255.0” göstərir ki, IP ünvanının ilk 24 biti şəbəkə hissəsini (192.168.1) təyin edir, son 8 bit isə host hissəsini göstərir.

Subnetting nədir?

Subnet Mask vasitəsilə böyük bir IP şəbəkəsi kiçik alt şəbəkələrə bölünə bilər. Bu əməliyyat subnetting adlanır və aşağıdakı üstünlükləri təmin edir:

• Şəbəkənin idarə edilməsini asanlaşdırır,
• Trafikin idarə olunmasını və təhlükəsizliyini artırır,
• Şəbəkə trafikinin lokal saxlanmasına kömək edir,
• İP ünvanlarının səmərəli istifadəsini təmin edir.

Subnet Mask və CIDR

Müasir şəbəkələrdə subnet mask daha qısa formada, CIDR (Classless Inter-Domain Routing) formatında da göstərilə bilər. Məsələn:

192.168.1.10/24

Burada “/24” subnet mask-ın ilk 24 bitinin “1” olduğunu bildirir (yəni 255.255.255.0).

Subnet Mask-ın vacibliyi

• Şəbəkənin düzgün işləməsi üçün IP ünvanlarının qruplaşdırılması şərtdir,
• Şəbəkə daxili və xarici trafik ayrılır,
• Routerlər məlumat paketlərini hansı şəbəkəyə göndərəcəklərini subnet mask vasitəsilə müəyyən edirlər,
• Şəbəkə təhlükəsizliyi və idarəetmə səviyyəsi artır.

Nəticə

Subnet Mask, IP ünvanlarının şəbəkə və host hissələrə ayrılması üçün mühüm vasitədir. O, böyük şəbəkələri kiçik və idarə edilə bilən alt şəbəkələrə bölməyə, şəbəkə resurslarını optimallaşdırmağa və trafiki effektiv şəkildə yönləndirməyə imkan verir. Subnet mask olmadan müasir kompüter şəbəkələrinin səmərəli işləməsi mümkün deyil.