Server — kompüter şəbəkəsində digər kompüterlərdən (klientlərdən) gələn sorğuları qəbul edən, emal edən və cavab göndərən ixtisaslaşmış kompüter və ya proqram təminatıdır. Bu sistemlər məlumat mübadiləsini, tətbiqlərin işləməsini və xidmətlərin göstərilməsini təmin edir.

Məsələn:

Siz brauzer vasitəsilə www.jetacademy.az saytına daxil olduqda:

1. Sizin cihazınız (klient) bu domenə sorğu göndərir.
2. Sorğu internet üzərindən həmin veb saytı saxlayan serverə çatır.
3. Server sorğunu alır, uyğun səhifə və məlumatları tapır.
4. Tapılan məlumatları sizin cihazınıza (brauzerə) geri göndərir.
5. Nəticədə siz saytın interfeysini görürsünüz.

Serverlər nələri edir?

• Məlumatların saxlanılması

Fayllar, şəkillər, verilənlər bazası məlumatları və istifadəçi məlumatları serverdə saxlanılır.

• Sorğuların işlənməsi

İstifadəçi klik etdikdə, forma doldurduqda və ya məlumat göndərdikdə — server bu əməliyyatları alır, emal edir və nəticə təqdim edir.

• Xidmətlərin təmin olunması

Serverlər e-poçt göndərmə, sənəd paylaşımı, autentifikasiya (login), məlumatların sinxronizasiyası kimi müxtəlif xidmətlər təklif edir.

• Şəbəkə əlaqələrinin idarə olunması

Server digər server və sistemlərlə əlaqə quraraq böyük veb tətbiqlərin və sistemlərin paralel və əlaqəli işləməsini təmin edir.

Server növləri

1. Veb server (Web Server) – veb sayt və tətbiqləri istifadəçilərə təqdim edir (məs. Apache, Nginx).
2. Verilənlər bazası serveri (Database Server) – məlumatları saxlayır və idarə edir (məs. MySQL, PostgreSQL).
3. Fayl serveri (File Server) – faylların saxlanmasını və paylaşılmasını təmin edir.
4. E-poçt serveri (Mail Server) – e-poçtların göndərilməsi və alınması üçün.
5. Proqram serveri (Application Server) – tətbiqlərin arxa planda işləməsi və məntiqi işləmələr üçün.

Fiziki və ya bulud əsaslı serverlər

• Fiziki server – müəyyən məkanda yerləşən və xüsusi məqsədlər üçün qurulmuş real kompüterdir.
• Virtual server (buludda) – bulud platformalarında (məs. AWS, Azure, DigitalOcean) fəaliyyət göstərən və istənilən vaxt miqyaslana bilən proqram əsaslı serverdir.

Serverlərin üstünlükləri

• Etibarlılıq və performans: Serverlər yüksək performansla çalışmaq üçün hazırlanıb.
• Daimilik: Serverlər 24/7 rejimində fasiləsiz işləyir.
• Təhlükəsizlik: İstifadəçi məlumatlarını qorumaq üçün güclü təhlükəsizlik protokolları ilə təchiz olunurlar.
• Miqyasa uyğunlaşma: Ehtiyac artdıqca server resursları artırıla bilər (xüsusilə buludda).

Harada istifadə olunur?

• Veb saytlar və veb tətbiqlər üçün
• Şirkətlərin daxili məlumat bazaları üçün
• Mobil tətbiqlərin arxa planda işləməsi üçün
• Oyun serverləri (online multiplayer oyunlar üçün)
• Onlayn xidmətlər (video platformalar, bank sistemləri və s.) üçün