Optik Oxuyucu (Optical Drive) — məlumatların CD, DVD və ya Blu-ray kimi optik disklər üzərindən oxunması və ya bu disklərə yazılması funksiyasını yerinə yetirən kompüter avadanlığıdır. Bu cihaz "optik" adlanır, çünki məlumatları oxumaq və yazmaq üçün lazer texnologiyasından istifadə edir. Optik oxuyucular uzun müddət məlumatların daşınması, proqramların quraşdırılması, musiqi və filmlərin dinlənilməsi/izlənilməsi kimi məqsədlərlə geniş istifadə olunub.

Əsas funksiyaları və iş prinsipi:

Optik oxuyucu diskin səthindəki mikroskopik "çuxur" və "təpəciklər"i (pits və lands) lazer şüası vasitəsilə oxuyur. Bu çuxurlar və təpəciklər ikili (binary) məlumatın – 0 və 1-lərin – fiziki təmsilçisidir. Lazer şüası bu məlumatları oxuyaraq kompüterin prosessoruna ötürür, o isə bu siqnalları anlayaraq uyğun proqram və ya faylı işə salır. Yazılabilən optik oxuyucular isə lazer şüasını daha güclü şəkildə istifadə edərək məlumatı diskə yazır.

Optik oxuyucuların növləri:

1. CD-ROM (Read Only Memory): Yalnız oxuma funksiyası var, yəni diskə yazıla bilməz.
2. CD-R/CD-RW: Yazıla və ya çox dəfə yazıla bilən diskləri dəstəkləyir.
3. DVD-ROM / DVD-RW: Daha çox yaddaşa malikdir və həm oxuma, həm də yazma funksiyası yerinə yetirə bilir.
4. Blu-ray oxuyucular: Yüksək keyfiyyətli video və böyük həcmli məlumatların oxunması üçün istifadə olunur.

İstifadə sahələri:

• Əvvəllər proqram təminatlarının (Windows, Office və s.) quraşdırılması üçün əsas vasitə idi.
• Musiqi CD-ləri və film DVD-ləri oynatmaq üçün istifadə olunurdu.
• Faylların arxivlənməsi və saxlanılması üçün bir vasitə idi.
• Təhlükəsizlik məqsədi ilə offline (şəbəkədən kənar) məlumat ehtiyat nüsxələrinin saxlanması üçün istifadə olunurdu.

Müasir dövrdə vəziyyəti:

Son illərdə texnologiyanın inkişafı ilə birlikdə optik oxuyucuların istifadəsi xeyli azalmışdır. USB flaş yaddaşlar, xarici sərt disklər, bulud yaddaşı (cloud storage) və onlayn proqram təminatları optik diskləri böyük ölçüdə əvəz etmişdir. Yeni noutbukların və masaüstü kompüterlərin bir çoxu artıq optik oxuyucu ilə təchiz olunmur. Lakin bəzi hallarda (xüsusilə köhnə arxivlərə daxil olmaq və ya spesifik sənədləri oxumaq üçün) hələ də optik oxuyuculardan istifadə olunur.

Nəticə olaraq, optik oxuyucu kompüter texnologiyalarının mühüm mərhələlərindən birinin əsas elementidir. Müasir dövrdə istifadəsi azalsa da, məlumatın fiziki daşıyıcılarda saxlanıldığı bir dövr üçün əvəzsiz və funksional bir cihaz olmuşdur.