Client (və ya klient) — kompüter şəbəkələrində və proqram təminatında, xidmətlər və ya məlumatlar üçün serverə müraciət edən qurğu və ya proqram deməkdir. Bu anlayış client-server arxitekturasının əsas elementlərindən biridir.
Bir client adətən istifadəçinin qarşısında olan tətbiq və ya veb brauzerdir və bu tətbiq məlumatları əldə etmək və ya əmrləri yerinə yetirmək üçün serverə sorğu göndərir.
Texniki baxımdan Client necə işləyir?
Client aşağıdakı kimi davranır:
- İstifadəçi bir əməliyyat edir (məsələn, bir vebsaytı açır).
- Client (məsələn, brauzer) bu istəyə uyğun serverə sorğu (HTTP request) göndərir.
- Server sorğunu qəbul edir, cavab yaradır və onu client-ə göndərir.
- Client bu cavabı istifadəçiyə göstərir (məsələn, veb səhifə kimi).
Nümunələr:
- Veb brauzer (Chrome, Firefox, Safari) — veb serverdən səhifə məlumatlarını alır.
- E-poçt tətbiqi — poçt serverindən mesajları oxuyur və göndərir.
- Mobil tətbiqlər — serverlə əlaqə quraraq məlumatları sinxronizasiya edir.
- İT müştəri proqramları — məsələn, bank tətbiqi istifadəçinin balansını göstərmək üçün serverdən məlumat alır.
Client növləri:
- Thick Client (Ağır klient): Hesablama gücünün əksəriyyəti müştəri tərəfində olur. Məsələn, lokal quraşdırılmış proqram.
- Thin Client (Yüngül klient): Sadəcə interfeysdir, əsas hesablama və məlumat serverdə olur. Məsələn, veb brauzer.
- Web Client: İstifadəçi ilə veb interfeys üzərindən qarşılıqlı əlaqədə olan proqram.
Əsas xüsusiyyətlər:
- Aktiv tərəfdir, yəni sorğunu o başlayır.
- Asılıdır — öz funksiyasını yerinə yetirmək üçün serverdən məlumat almalıdır.
- Bir serverlə və ya bir neçə serverlə əlaqədə ola bilər.
Client və Server fərqi:
- Client: Sorğu göndərir, cavab alır.
- Server: Sorğunu qəbul edir, cavab verir.
Nəticə:
Client — müasir texnologiyalarda və internetdə qarşılıqlı əlaqənin əsas komponentlərindən biridir. Hər bir istifadəçi cihazı və ya tətbiqi əslində bir client rolunu oynayır. Bu anlayışı başa düşmək şəbəkə arxitekturasını və veb əsaslı texnologiyaları dərk etmək üçün vacibdir.