Bayt — kompüter sistemlərində məlumatın əsas ölçü vahidlərindən biri olub, 8 bitdən ibarət bir quruluşdur. Sadə dillə desək, bayt kompüterlərdə simvolların, rəqəmlərin, şəkillərin və səsin yaddaşda saxlanması üçün istifadə olunan vahiddir.

🔸 1 bayt = 8 bit

Hər bit yalnız iki vəziyyətdən birini ala bilər: 0 və ya 1. Bu səbəblə, 8 bitdən ibarət bir bayt 256 fərqli kombinasiyanı (2⁸) ifadə edə bilər. Bu isə o deməkdir ki, bir bayt vasitəsilə 256 müxtəlif məlumat vahidi (məsələn, hərflər, rəqəmlər və simvollar) yaddaşda saxlanıla bilər.

Məsələn, "A" hərfi yaddaşda bir baytlıq yer tutur. Eyni qayda ilə, "1", "!", "@" kimi simvollar da yaddaşda bir bayt yer tutar.

🔹 Bayt və Digər Yaddaş Ölçü Vahidləri

Kompyuterdə yaddaş və saxlama tutumu ölçülərkən aşağıdakı bayt əsaslı ölçü vahidlərindən istifadə olunur:

Vahid | Bərabərdir

1 KB | 1024 bayt

1 MB | 1024 KB = 1,048,576 bayt

1 GB | 1024 MB = 1,073,741,824 bayt

1 TB | 1024 GB

1 PB | 1024 TB

Nəzərə alın ki, gündəlik dildə "kilobayt = 1000 bayt" kimi ifadələr işlədilə bilər, amma texniki olaraq kompüterlər ikili sistemdə işlədiyi üçün 1024 əsas götürülür.

🔹 Bayt Harada İstifadə Olunur?

Fayl ölçülərinin göstərilməsində

Məsələn: bir Word sənədi 15 KB, bir JPEG şəkli 3.2 MB, bir film isə 1.5 GB ola bilər.

Yaddaş tutumunun ölçülməsində

Telefon, flashkart, SSD və digər saxlama qurğularının tutumu bayt vahidləri ilə göstərilir.

Məlumat ötürmə sürətində

İnternet sürəti və ya məlumat ötürülməsi zamanı saniyədə neçə bayt ötürüldüyü ("MBps" – Megabayt per second) kimi ölçülür.

Proqramlaşdırma və məlumat kodlaşdırmasında

Hər simvolun yaddaşda necə kodlandığını təyin etmək üçün bayt əsas rol oynayır (məsələn, ASCII və ya UTF-8 kodlaşdırmaları).

🔹 Real Həyatdan Nümunələr:

Sadə bir mətn sənədi → ~3 KB

Profil şəkli → ~150 KB – 2 MB

Musiqi faylı (MP3) → ~3–5 MB

Film (HD keyfiyyətdə) → ~700 MB – 2 GB

Bir mobil tətbiq → 50 MB – 500 MB

🔹 Bit və Bayt Arasındakı Fərq:

Bit (b) | Bayt (B)

Ən kiçik ölçü vahidi | 1 bayt = 8 bit

0 və 1 dəyərləri alır | Faylların ölçüsü üçün istifadə olunur

İnternet sürətində (Mbps) istifadə olunur | Fayl və yaddaş ölçülərində (MB) istifadə olunur

🔹 Nəticə:

Bayt, kompüter dünyasında məlumatın ölçülməsi və idarə olunmasında əsas rol oynayan bir vahiddir. Məlumatların saxlanması, ötürülməsi və işlənməsi zamanı bayt və onun törəmə ölçü vahidləri (KB, MB, GB və s.) texnologiya dünyasının dilini təşkil edir.

Texnologiyadan baş çıxarmaq istəyən hər kəs üçün bayt anlayışını bilmək vacibdir — çünki bu anlayış hər sənədin ölçüsündə, hər tətbiqin yüklənməsində, hətta internet paketlərinin detallarında belə qarşımıza çıxır.