Sızma testi (ingiliscə: Penetration Testing və ya qısaca Pentest) — bir təşkilatın informasiya sistemlərinin, tətbiqlərinin və ya şəbəkələrinin real hücum ssenarilərinə əsasən planlı şəkildə yoxlanılması prosesidir. Məqsəd, sistemdəki zəiflikləri, boşluqları və potensial təhlükələri aşkar etmək, həmin zəifliklərdən istifadə edərək nə qədər dərinliyə nüfuz edilə biləcəyini müəyyənləşdirmək və nəticədə bu boşluqları aradan qaldırmaq üçün təşkilatı məlumatlandırmaqdır.

Bu proses adətən ixtisaslaşmış kibertəhlükəsizlik mütəxəssisləri tərəfindən, təşkilatın razılığı və icazəsi ilə həyata keçirilir.

Sızma Testinin Əsas Məqsədləri

🔹 Sistem və ya şəbəkənin real hücumlara nə qədər davamlı olduğunu yoxlamaq

🔹 Mövcud zəiflikləri (vulnerabilities) aşkarlamaq və təsnifləşdirmək

🔹 Hücumun dərinliyini və təsirini ölçmək

🔹 Müdafiə sistemlərinin effektivliyini qiymətləndirmək

🔹 Hücumçuların sistemi necə və nə qədər asanlıqla poza biləcəyini göstərmək

🔹 Təhlükəsizlik strategiyalarını gücləndirmək və planlı inkişaf təklifləri vermək

Sızma Testi necə aparılır? (Fazalar)

Penetration Testing ümumiyyətlə aşağıdakı mərhələlərdə həyata keçirilir:

1) Planlaşdırma və hazırlıq:

Təşkilatla birlikdə sınağın məqsədləri, əhatə dairəsi, hüquqi çərçivə və texniki detalları müəyyən edilir.

2) Məlumat toplama:

Hədəf sistemlə bağlı açıq məlumatlar toplanır (DNS, IP aralığı, domenlər və s.).

3) Zəiflik analizi:

Məlumatlar əsasında sistemdəki boşluqlar və zəifliklər müəyyən edilir.

4) Sızma və istismar:

Tapılmış zəifliklərdən istifadə edilərək real hücumlar həyata keçirilir. Məqsəd, sistemə daxil olmaq və nə qədər geniş məlumat əldə oluna biləcəyini yoxlamaqdır.

5) İzlərin silinməsi (etik baxımdan bəzən tətbiq olunmur):

Hücumdan sonra sınaqçı öz fəaliyyət izlərini silə bilər (real haker ssenariləri təqlid olunur).

6) Hesabat hazırlanması:

Bütün tapıntılar, zəifliklər, istifadə edilən metodlar və təhlükənin dərəcəsi detallı hesabatda qeyd olunur. Təhlükələrin aradan qaldırılması üçün tövsiyələr də təqdim edilir.

Penetration Testing-in növləri

✅ Black Box Testing (Qara qutu):

Sınaqçının sistem haqqında heç bir daxili məlumatı yoxdur. Bu üsul xarici hücumçunun baxış bucağını simulyasiya edir.

✅ White Box Testing (Ağ qutu):

Sınaqçıya sistem haqqında bütün daxili məlumatlar verilir (məsələn, kodlar, konfiqurasiya və s.). Daxili təhlükəsizlik yoxlamaları üçün istifadə olunur.

✅ Gray Box Testing (Boz qutu):

Sınaqçıya məhdud səviyyədə məlumat verilir. Bu, təşkilat daxilində məhdud icazəli şəxslərin hücum potensialını qiymətləndirmək üçün uyğundur.

Sızma Testinin Üstünlükləri

✔️ Sistemdəki kritik zəiflikləri erkən mərhələdə aşkarlayır

✔️ Təşkilata real hücum ssenarilərinə qarşı hazır olmaq imkanı verir

✔️ Maliyyə və reputasiya itkilərinin qarşısını almağa kömək edir

✔️ Təhlükəsizlik komandasının reaksiya və müdaxilə bacarığını qiymətləndirir

✔️ Qanunvericilik və standartlara uyğunluq (ISO 27001, GDPR və s.) təmin etməyə kömək edir

Riskləri və Məhdudiyyətləri

⚠️ Əgər düzgün planlaşdırılmazsa, test sistemdə nasazlıqlara səbəb ola bilər

⚠️ Yalnız icazəli və peşəkar mütəxəssislər tərəfindən aparılmalıdır

⚠️ Sınaqlar sistemə real zərər verməməlidir (etik çərçivə qorunmalıdır)

Nəticə

Penetration Testing, bir təşkilatın kibertəhlükəsizlik strategiyasının ayrılmaz hissəsidir. Bu sınaqlar, sadəcə zəiflikləri müəyyən etmək üçün deyil, həm də real təhlükəyə qarşı hazırlığı ölçmək və təkmilləşdirmək üçün effektiv vasitədir. Gələcək hücumların qarşısını almaq üçün təşkilatlar müntəzəm olaraq sızma testləri həyata keçirməlidir və nəticələrə əsasən təhlükəsizlik tədbirlərini gücləndirməlidir.